Tongproblemen bij paarden in de training komen vaak voor. Deze problemen kunnen variëren van een onrustige tong, tong over het bit tot een grote lap tong die continu uit de mond blijft hangen. Wat is de oorzaak van deze tongproblemen? En zijn deze problemen op te lossen? In deze casus bespreken we het verhaal van Jazzy. Jazzy stak haar tong tijdens het rijden met bit links naar buiten. Nadat zij fysiek volledig was onderzocht en behandeld, bleef het tongprobleem helaas aanhouden. Nu, na bijna twee jaar is het tongprobleem eindelijk opgelost!
Het verhaal van eigenaar Daniëlle Wieggers
Jazzy en ik zijn inmiddels 4 jaar bij elkaar. Ik wist dat ze tijdens het rijden haar tong links naar buiten stak, maar heb destijds eigenlijk heel naïef en vanuit emotie voor haar gekozen. Ik zou haar anders gaan rijden – vanuit ontspanning – en dan zou het allemaal wel goed komen met die tong. Nou ….. nee dus! De eerste 2 jaar heb ik van alles geprobeerd en veel geleerd over scheefheden en (on)balans van paarden, clinics gevolgd en van verschillende instructeurs les gehad. Jazzy kwam langzaam beter in haar vel te zitten, maar er bleven zich steeds problemen voor doen. En de tong bleef ze steeds naar buiten steken. Natuurlijk heb ik haar ook bitloos gereden. Dan bleef de tong wel in de mond, maar dat voelde ook niet echt goed, omdat ze beschadigingen en kale plekjes op haar neus heeft van neusriemen en sperriemen die vroeger veel te strak bij haar werden aangesnoerd.
Begin 2013 heb ik Jazzy in een revalidatietraject bij Karin Leibbrandt gezet. Er werd gestart met een thermografisch en klinisch onderzoek, waarbij direct duidelijk werd dat Jazzy veel blokkades in haar lijf had en ook de hoef-/beenbalans was niet in orde. Na behandelingen door Hans Arendse (hoef-/beenbalans) en Marjorie Westerhof (osteopaat) heeft Karin Jazzy en mij 6 weken intensief getraind. En wat hebben we daar veel geleerd! Jazzy ging met sprongen vooruit (zowel mentaal als fysiek) en we kregen er samen weer lol in. We hebben nog steeds om de 2 weken les van Karin en ik kan Jazzy inmiddels aardig vanuit mijn zit rijden. Vanuit je ademhaling overgangen rijden en vanuit je zit de balans naar achter brengen en schouders verplaatsen is zo bijzonder!!! Jazzy stak haar tong inmiddels niet meer zover naar buiten, maar… hij bleef duidelijk zichtbaar. Ik had me er al bij neergelegd dat die tong nu eenmaal bij Jazzy hoort, maar je blijft er in je achterhoofd mee bezig en het is niet leuk als er weer eens iemand zegt ‘Jazzy, dat is toch dat paard met de tong uit de mond’.
Maar Karin heeft voor mij het onmogelijke mogelijk gemaakt! Afgelopen oktober heeft ze Jazzy 2,5 week getraind tijdens mijn vakantie. Toen ik terugkwam stelde ze de vraag: wat zou je het aller- allerliefste hebben dat ik Jazzy geleerd heb de afgelopen weken? En ja hoor, het is Karin gelukt: Jazzy houdt haar tong in haar mond. Ik zal eerlijk zeggen dat ik heb staan huilen van blijdschap. Dit had ik niet meer voor mogelijk gehouden.
Daniëlle Wieggers
Wat probeert een paard te vertellen wanneer het een tongprobleem heeft?
Dat kunnen verschillende dingen zijn, maar de tong uit de mond is zonder twijfel een teken van discomfort of pijn. Punt is dat een paard een bit in zijn mond helemaal niet zo comfortabel vindt hoe je het ook wend of keert. De meeste paarden accepteren het bit wel, maar de mond is een uiterst gevoelig lichaamsdeel. De mond, de lippen en de tong worden gebruikt om het voedsel te selecteren. Daarvoor bevatten deze structuren veel zenuwen omdat de tast en de smaakzintuigen zo belangrijk zijn.
De tong uit de mond is zonder twijfel een teken van discomfort of pijn en de belangrijkste oorzaak van tongproblemen is ongelijke teugeldruk.
Goed passend bit
Als je goed kijkt naar de mond en de tong dan zie je dat er helemaal niet zoveel ruimte is voor een bit. Een dik bit zou vriendelijker zijn dan een dun bit, maar een dik bit neemt veel ruimte in beslag en kan daardoor ook juist weer oncomfortabel zijn. Ieder paard heeft zo zijn voorkeur voor enkelgebroken, dubbelgebroken, bustrens, watertrens en verschillende (anatomische) vormen. Een bit kan niet alleen een negatief effect op de mond, de lagen en tong hebben maar indirect ook op het kaakgewricht en daarmee de schedel en de halswervels. Wanneer dit het geval is zal ook de rest van de wervelkolom en het hele functioneren van het paard beïnvloed worden.
Een bit is dus niet zomaar een simpel ding in de mond van een paard. Kies met zorg een goed passend bit. Natascha van Eijk van Bitsymmetrie heeft zeer veel kennis en ervaring op dit gebied en biedt de mogelijkheid om verschillende bitten te proberen zodat uw paard zelf aan kan geven wat hij prettig vindt.
Teugeldruk
Niet alleen het bit zelf kan de oorzaak zijn van tongproblemen, maar vooral degene die het bit vasthoudt. Paarden vinden het niet fijn als er veel druk in de mond komt. De lagen bestaan namelijk alleen uit bot met een relatief dun laagje mondslijmvlies eroverheen. Bedenk dan eens hoe het voelt als je je scheenbeen tegen een hard randje stoot. Zo gevoelig zijn de lagen ook.
Ongelijke teugeldruk
Ongelijke teugeldruk komt bij bijna iedere combinatie voor. Ongelijke teugeldruk is een teken dat het paard asymmetrisch is in zijn lichaam. Dat kan komen door een lichamelijke klacht of de natuurlijke gebogenheid, te vergelijken met links- of rechtshandigheid van de ruiter. Ongelijke teugeldruk kan niet opgelost worden door te gaan trekken aan de teugel die het paard vastpakt, dat zorgt alleen voor meer discomfort en weerstand van het paard. De oplossing ligt ook niet in de mond zelf, maar in het symmetrisch maken van het lichaam waardoor het paard vanzelf weer gelijke teugeldruk aanneemt. Ongelijke teugeldruk is de belangrijkste oorzaak van tongproblemen.
Wonden in de mond
Uiteraard kunnen allerlei wonden in de mond of irritaties aanleiding geven tot een onrustige tong. Dat kan zijn aan de tong zelf maar ook bijvoorbeeld op de lagen of de lippen. Sommige wonden zijn niet direct zichtbaar. Wanneer paarden langdurig met veel druk worden gereden kan bijvoorbeeld het bot van de onderkaak geïrriteerd raken of oplossen. Dit is heel pijnlijk, maar soms is het niet zo maar zichtbaar omdat het slijmvlies eroverheen ligt.
Tanden en Kiezen
Bij aanleuningsproblemen wordt vaak gedacht aan klachten van de kiezen. Ook wanneer een paard onrustig is met zijn tong kan dat komen door problemen met de tanden of kiezen. Wolfskiesjes worden vaak als aanleiding gezien van dit soort klachten. Wanneer de wolfskiesjes mooi tegen de kiezenrij aaneengesloten liggen geven ze zelden klachten. Wanneer er ruimte tussen de voorste grote kies en de wolfskies zit kan het bit vervelend heen en weer tikken tegen dit kiesje. Ontstoken wolfskiesjes of wanneer er een puntje van de kies is blijven zitten in de kaak en het tandvlees zijn vaak boosdoener van klachten. Echter wanneer een paard met milde en gelijke teugeldruk wordt gereden geven wolfskiesjes veel minder vaak aanleiding tot klachten dan wordt aangenomen.
Aangeleerd gedrag
Wanneer een paard een tijdlang zijn tong uit zijn mond heeft gebracht als uiting van discomfort, wordt het een gewoonte. Veel paarden brengen na het wegnemen van de oorzaak de tong spontaan weer naar binnen, maar uitzonderingen bevestigen de regel zoals bij Jazzy in de beschreven casus. Als een paard een groot deel van de tong buiten de mond houdt, geeft dit tractie een het tongbeen. Hierdoor kan het tongbeen enigszins scheef komen te staan en minder mobiliteit tonen. Dit heeft weer gevolgen voor het gehele functioneren van het paard.
De oplossing van tongproblemen
Omdat tongproblemen vele oorzaken kennen onderzoeken wij altijd het gehele paard. Het thermografisch onderzoek brengt reacties in de wervelkolom in beeld en ook in het kaakgewricht. Klinisch onderzoek wordt uitgevoerd om een beeld te krijgen van de asymmetrie van het lichaam en uiteraard wordt de mond geïnspecteerd.
Een zeer belangrijk onderdeel van de oplossing is de training. De teugeldruk, met name de ongelijkheid hiervan, geeft de asymmetrie van het paard aan. Deze asymmetrie moet opgelost worden en kan van vele factoren afhankelijk zijn. Kreupelheden, rugklachten, blokkades in de wervelkolom een aangeboren scheefheid. De aangeboren scheefheid zal door training opgelost moeten worden.
Training en psychologie
Wanneer alle lichamelijke klachten gevonden en behandeld zijn, blijft er ook nog een stukje psyche over. Een paard dat discomfort heeft ervaren door hoge teugeldruk of ongelijke teugeldruk gaat niet ineens heel anders over het bit denken. Daar zal je het paard mee moeten helpen. Het paard moet weer vertrouwen krijgen in het bit. Bij Jazzy was de oorzaak van het naar buiten brengen van de tong verholpen, maar voor haar was dat niet genoeg om haar tong weer in de mond te brengen. We hadden haar met een hele zachte hand met lichte aanleuning getraind om haar zo min mogelijk “te plagen” in haar mond. Haar tong bleef dan tijdelijk binnen, maar als er ook maar even iets meer druk op haar mond kwam, hop ging haar tong weer naar buiten en bleef die ook buiten.
Uiteindelijk kwamen we op het idee om haar reactie op het bit om te keren. In plaats van dat druk betekent “tong uit de mond” hebben we haar geleerd dat druk betekent, “tong in de mond”. In de praktijk betekende dit dat zodra ze haar tong naar buiten bracht, de trainer de druk licht verhoogde. Jazzy ging dan heel onrustig bewegen met haar tong, maar bracht deze soms ook een fractie binnen de mond. Precies op dat moment werd de druk volledig losgegooid en na een paar keer had dit als gevolg dat haar tong binnenboord bleef. Na een paar dagen konden we haar zo met bit, maar zonder contact/aanleuning rijden.
In een later stadium hebben we de combinatie gemaakt tussen, verbinding maken waarop het paard op een zachte manier de hand van de ruiter mee mag nemen. Dit om het paard te leren dat zo lang als zij een zachte verbinding houdt, wij haar niet lastig vallen in haar mond. De verantwoording ligt bij haar waardoor ze weer zeker wordt en vertrouwen krijgt. Dit kende ze al, maar nu hebben we de combinatie gemaakt met tong binnenboord houden en een zachte verbinding onderhouden.
Binnen 2 weken had ze dit goed door en kan ze met een mooie aanleuning en tong in de mond getraind worden, ook door de eigenaar!
Kortom: Besef dat de mond van het paard uiterst gevoelig is. Dat voor een goede aanleuning vertrouwen nodig is. Training kan een paard maken en breken en dit laatste gebeurt helaas veel te vaak. De manier van training is de belangrijkste oorzaak van kreupelheden, rugklachten en tongproblemen of andere gedragsafwijkingen.